Ένα ντοκουμεντο για τα οικογενειακά επίθετα της Φουρνής

Άρθρο του ΝΙΚ. ΖΕΡΒΟΓΙΑΝΝΗ, αυτούσιο, όπως είναι δημοσιευμένο στο τεύχος

45, ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1980 του Λαογραφικού περιοδικού  ΑΜΑΛΘΕΙΑ ( αναγκαστικά πληκτρολογήθηκε στο μονοτονικό διατηρώντας όμως τη σύνταξη και την ορθογραφία του αρθρογράφου).

Γράφει λοιπόν ο αείμνηστος Νικόλαος Ζερβογιάννης :

ΕΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΜΕ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΦΟΥΡΝΗΣ ( ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΕΠΑΝΑΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ) ΚΑΤΑ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟΥ ΑΙΩΝΑ.

Ο παρακάτω δημοσιευόμενος ονομαστικός κατάλογος των κατοίκων (αρχηγών οικογενειών) των χωρίων Κάτω και Επάνω Φουρνής κατά τα μέσα του περασμένου αιώνα διασώθηκε από δυο καλούς Φουρνώτες (μακαρίτες τώρα) τον Σταύρο Μαυρικάκη και τον Μιχάλη Χατζηγιάννη.

Ο πρώτος υπηρετούσε το 1955 ως Διευθυντής του Δημοσίου Ταμείου Νεαπόλεως Μεραμπέλλου και μια μέρα αγόρασε από ένα μπακάλικο σαρδέλλες 1 . Όταν πήγε στο σπίτι του είδε με έκπληξή του πως το χαρτί που του είχε τυλίξει τις σαρδέλλες ο Νεαπολίτης Μπακάλης είχε πολλά ονόματα συγχωριανών του, το φύλαξε και το ίδιο απόγευμα το έδειξε στον Μιχάλη Χατζηγιάννη που και αυτός υπηρετούσε τότε στη Νεάπολη ως Οικονομικός έφορος.

Ο Μιχάλης  Χατζηγιάννης που, σημειωτέον, είχε εκείνο τον καιρό  επιδοθεί με πολύ ζήλο και επιμέλεια στην προφύλαξη των ιστορικών και εκκλησιαστικών μνημείων της Φουρνής, πήρε τη διπλή κόλλα και κατεχώρησε το κείμενό της στο προς τούτο βιβλίο της Ενορίας Κάτω Φουρνής.

Παραθέτω εδώ το κείμενο όπως ακριβώς είναι καταχωρημένο στο βιβλίο αυτό παραλείποντας κάθε σχόλιο, αν και θάπρεπε να αναφερθώ στο θλιβερό φαινόμενο της αδιαφορίας μας για την τύχη των μνημείων και των ιστορικών και παραδοσιακών στοιχείων του τόπου μας, που ισοδυναμεί με κυριολεκτική παράλειψη ιερού χρέους …ώστε σπουδαιότατα ντοκουμέντα να καταντούν, το λιγότερο, χαρτί περιτυλίγματος σαρδελλών…

Όπως φαίνεται από το κείμενο του Πρακτικού που προτάσσεται του καταλόγου, πρόκειται για απόσπασμα μιας ενιαίας Πράξεως κατανομής των βαρών της προς τον Επίσκοπον Πέτρας επιχορηγήσεως των χωρίων της δικαιοδοσίας του  (Επαρχίες Μεραμπέλλου και Λασιθίου) που υπήγοντο και υπάγονται στην τότε Επισκοπή και τώρα Μητρόπολη Πέτρας :

Aναλογούσα ετησία αρχιερατική επιχορήγηση :

 

Κάτω χωρίου Φουρνής οικογένειαι  61                   γρόσια   995.33

                                                                       Πάνω Χωρίου Φουρνής         >>        31                         >>   506. 3

                                                                      Καστελίου Φουρνής               >>        59                        >>    963. 7

                                                                      Δωριών                                   >>        12                        >>    195.36

                                                                      Καρυδίου                                >>        24                        >>    391.32

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1.Εκείνη την εποχή έγινε η κατεδάφηση του οικήματος της Παλαιάς Επισκοπής Πέτρας και η ανέγερση στον ίδιο χώρο στην Πλατεία Νεαπόλεως, του κτιρίου που βλέπομε μπαίνοντας στην πόλη. Γνωρίζω από προσωπική αντίλειψη (γράφει στο άρθρο αυτό ο Νικ. Ζερβογιάννης) ότι το μεγαλύτερο μέρος των αρχείων της Επισκοπής και της άλλοτε Δημογεροντίας του Νομού Λασιθίου πετάχθηκε στους δρόμους από τους εργολάβους και οικοδόμους, τα περιμάζεψαν δε οι διάφοροι μπακάληδες και έμποροι της Νεαπόλεως για να τυλίγουν σαρδέλλες και ρέγγες στούς πελάτες τους.  

2. Πρόκειται για διαταγή ( φιρμάνι ) του Σουλτάνου και άλλης του τότε Οικουμενικού Πατριάρχου.

ΧΩΡΙΟΝ ΚΑΤΩ ΦΟΥΡΝΗΣ

  • Χατζή - Μιχαήλ Κοκολάκης
  • Μανουήλ Χατζή - Κοκολάκης
  • Μιχελής Μπατρμπούνης του Μ.
  • Κωνσταντής Δρακώνας - Φαλκώνης
  • Δημήτριος Κοκόλης
  • Χατζή - Μανώλης Ζερβός του Παπά Μ.
  • Μιχελής Κοκόλης
  • Γεώργιος Βαρελιτζής του Μ.
  • Κυριάκος Μπαρμπούνης του Μ.
  • Μανώλης Μαγκώνης του Ιω.
  • Μανώλης Μαυρικάκης του Κ.
  • Αντώνης Χουλές
  • Αναστάσιος Δρακώνας2 του Κ.
  • Ηλίας Μαυροειδής
  • Νικόλαος Ζαγιάνης
  • Μανώλης Ζαγιάνης
  • Χρόνης Μαυροειδής
  • Γεώργιος Γωνιώτης του Παπά
  • Χατζή - Χαράλαμπος Λούκας (ή Πεδιώτης)
  • Κωνσταντής Μπαρμπούνης
  • Νικόλαος Μπαρμπούνης
  • Κωνσταντής Γωνιώτης του Ν.
  • Μανώλης Πεμπελής του Ιω.
  • Μανώλης Ζερβός του Χατζή Κανάκη
  • Μανώλης Καφετζής του Μ.
  • Γεώργιος Πατζούδης
  • Μανώλης Κουνάλης του Ιω.
  • Γεώργιος Λεμπιδάκης
  • Μανώλης Γωνιώτης του Χατζή Κωνσταντή
  • Μανώλης Γωνιώτης του Παπά Ιω.
  • Δημήτριος Γωνιώτης του Ν.
  • Θεμιστοκλής Λαγουδάκης
  • Χατζή - Μανώλης Φαλκώνης
  • Χατζή Ευάγγελος Παπαστεφανάκης
  • Μανώλης Μπαρμπούνης του Γ.
  • Γεώργιος Βαρελιτζής του Χατζή Ν.
  • Μιχαήλ Ζερβάκης του Ιωάννου
  • Δημήτριος Μπεμπελής
  1. Δημήτριος Παυλάκης
  • Ηλίας Ξανθός              

41. Γεώργιος Ξανθός

42. Μανώλης Ξανθός του Γ.

43. Μιχελής Ξανθός του Γ.

44. Νικόλαος Πεμπελής του Ιω.

  1. Μανώλης Μπαρμπούνης του Μ.
  • Ιωάννης Τυράκης του Κ.
  • ΔημήτριοςΠεμπελής
  • Κωνσταντίνος Βλασάκης του Γ.
  • Γεώργιος Βλασάκης του Μ.
  • Κωνσταντής Γωνιότης τουΓ.
  1. Μιχελής Γωνιότης του Γ.
  • Ιωάννης Ζερβός του Ν.
  • Χατζή - Ιωάννης Μαυροειδής του Χ.Γ
  • Μανώλης Μαυροειδής του Χ.Γ
  • Χατζή - Ηλίας Τυράκης
  • Μανώλης Τυράκης του Χατζή - Ηλία
  • Γεώργιος Τυράκης του Μ.
  • Νικόλαος Καπίτσης του Γ.
  • Χρόνης Γονιότης του Μ.
  • Κωνσταντίνος Πεμπελής του Ιω.
  • Ιωάννης Γονιότης

( Ακολουθεί υπεύθυνος δήλωσις των εφημερίων)

Οι υποφαινόμενοι εφημέριοι του Κάτω Χωρίου Φουρνής δηλοποιούμεν εν φόβω Θεού και εν καθαρά συνηδήσει ότι η υφ' υμών δοθείσα του αριθμού των οικογενειών του Χωρίου μας είναι ειλικρινής και πραγματική και ότι ουδεμίαν τούτων παραλείψαμεν καθ' ό γιγνώσκοντες οποίαν αναδεχόμεθα την ευθύνην.Επί τούτω δίδομεν την παρούσαν επιβεβαίωσιν και εις ένδειξιν.

Εν Μεραμπέλω την 7 Ιουλίου 1863

Παπά Μανουήλ Χατζουδάκης Παπά Νικόλαος Γονιτάκης

 

ΧΩΡΙΟΝ ΠΑΝΩ ΦΟΥΡΝΗΣ

  • Γεώργιος Σκορδιλάκης
  • Μανουήλ Σκορδιλάκης
  • Νικόλαος Ραυτόπουλος
  • Νικόλαος Κλωντζάκης
  • Μιχαήλ Βασιλάκης
  • Νικόλαος Βασιλάκης του Μ.
  • Σήφης Μαυρικάκης
  • Γεώργιος Κανιτάκης
  • Γεώργιος Ανγγελάκης του Κ.
  • Κωνσταντής Αβυσανάκης (υιός)
  • Κωνσταντής Αγγελάκης
  • Γεώργιος Αγγελάκης του Κ.
  • Μιχελής Φχεράτζης
  • Κωνσταντής Δρακώνας – Φουντούλης
  • Νικόλαος Δρακώνας του Ιω.
  • Μανώλης Βασιλάκης του Μ.
  • Μανώλης Κωστάκης
  • Νικόλαος Δρακώνας του Ηλία
  • Χατζή – Ιωάννης Τσαγκαράκης
  • Νικόλαος Λαγουδάκης
  • Μιχελής Τσαγκαράκης
  • Ιωάννης Παπουτσής
  • Γεώργιος Μπούρλος
  • Στέφανος Μπουραντάς
  • Νικόλαος Δρακώνας του Κ.
  • Μιχάλης Δρακώνας του Κ.
  • Μανώλης Λούκας του Παπά
  • Ιωάννης Κλωντζάκης
  • Μανουήλ Κλωντζάκης του Ιω.
  • Ιωάννης Στιβακτάκης
  • Αντώνιος Τσαγκαράκης

 

Ο υποφαινόμενος εφημέριος του Πάνω Χωρίου Φουρνής δηλοποιώ εν φόβω Θεού και καθαρά συνειδήσει ότι η υπ’ εμού δοθείσα σημείωσης του αριθμού των οικογενειών του χωρίου μου είναι ειλικρινής και πραγματική και ότι ουδεμίαν τούτων παρέλειψα καθ’ ό γιγνώσκων οποίαν αναδέχομαι ευθύνην επί τούτω δίδωμι την παρούσαν επιβεβαίωσιν και εις ένδειξιν.

Εν Μεραμπέλω την 7 Ιουλίου 1863

Παπά Ιωάννης Ζαγιαννάκης      

Όπως βλέπει ο αναγνώστης του παρόντος και ιδιαίτερα οι καταγόμενοι από τη Φουρνή, πολλά από τα επίθετα αυτά δεν υπάρχουν σήμερα και πολλά άλλα υπάρχουν, τα οποία δεν υπήρχαν τότε, μερικά μάλλιστα από τα παραπάνω έχουν παραλλαχθεί όπως το Χουλές που είναι το σημερινό Φουλές και Φουλεδάκης, το Ζερβός και το βαφτιστικό Γιάννης έχει γίνει Ζερβογιάννης, το Βαρελιτζής που έγινε από το επάγγελμα του κατασκευαστή ή επιδιορθωτή βαρελιών που συνήθως τα έλεγαν βουτσιά, μετατράπηκε σε Βουτσικλάς και Βουκικλάρης ( βλ. Στεφ. Ξανθουδίδου : Χρστιανική Κρήτη, Α’ , σελ. 321 ), το επίθετο του Παπά Μανουήλ ( Μανώλη ) Χατζουδάκη έγινε Χατζηδάκης και σήμερα Χατζηγιάννης, το επίθετο των αγωνιστών Μπεμπελής που μάλλον προήλθε από το παρατσούκλι (τούρκικη λέξη) μπεσπελί που κάποιος πρόγονός τους θα συνήθιζε να λέει και που εσήμαινε = ίσως, πιθανόν κλπ. Με μετάθεση του τόνου έγινε τελικά Μπέμπελης.

Σε πολλά επίσης προστέθηκε το υποκοριστικό του Κρητικού γλωσσικού ιδιώματος –ακης και έτσι το Ζερβός έγινε Ζερβάκης, το Ξανθός έγινε Ξανθάκης, το Γονιότης Γονιωτάκης και συνήθως το δεύτερο ο με ωμέγα, το Μπούρλος Μπουρλάκης, Δρακώνας σε Δρακωνάκης, το Λούκας ( Ενετικής προελεύσεως) σε Λουκάκης, Παπουτσής σε Παπουτσάκης κ.ο.κ.

Πολλά ακόμη μικρά (βαπτιστικά) ονόματα έχουν αλλάξει κάπως, όπως ο Εμμανουήλ έγινε Μανουήλ και Μανώλης ή Μανόλης, ο Μιχαήλ έγινε Μιχάλης και Μιχελής, ο Κωνσταντίνος έγινε Κωνσταντής και Κωνστάντιος, ο Ιωσήφ έγινε Σήφης, ο Νικόλαος έγινε Κοκόλης κ.οκ.

Βλέπομε επίσης ότι πολλά από τα παλαιά αυτά επίθετα Φουρνιωτών έχουν εκλείψει όπως της μεγάλης οικογενείας των Πατζούδιδων (των γνωστών από τα Συμβόλαια του Αρετίου επί Ενετοκρατίας ιδρυτών της Μονής της Παναγίας της Καρδιώτισσας της λεγομένης σήμερα Κεραπολίτισσας (ή Κυραπολίτισσας) που υπήρξε μετά τη συγχώνευση της Μονής στη Μονή Αρετίου το πρώτο Σχολείο της περιοχής. Πιθανόν μάλλιστα οι μετέπειτα Χατζουδάκηδες της Φουρνής και οι σημερινοί απόγονοί τους οι Χατζηγιάννηδες, που προανέφερα, να έχουν τη ρίζα τους από τους Πατζούδηδες οπότε δεν έχουμε εξάλειψη του επιθέτου αλλά παράλλαξή του.

Άλλο επώνυμο παλαιών Φουρνιωτών που εξέλειπε είναι των Λαγουδάκηδων του παραπάνω καταλόγου από τους οποίους προερχόταν η γνωστή Αθηνιά (Αθηνά) η μοναδική για όλη την περιοχή του Μεραμπέλλου μαστόρισσα στην εξαγωγή του μεταξιού από τα κουκούλια ( σύζυγος του Μιχάλη Μπαρμπουνάκη με το παρατσούκλι Ζεκάκης λόγω   του χαμηλού του αναστήματος ).

Και το αναφερόμενο διαζευτικά σαν δεύτερο επώνυμο του Χατζή – Χαραλ. Λούκα στον κατάλογο του Κάτω Χωρίου Φουρνής (αριθ. 19) το Πεδιώτης δεν υπάρχει τώρα, όμως ήταν μια μεγάλη επιφανής οικογένεια της Φουρνής με επίκεντρο τον ιερομόναχο και εφημέριο κατόπιν Κωνστάντιο τον πρόγονο των σημερινών Κυριακάκηδων της Φουρνής, η μετατροπή δε αυτή οφείλεται σε ένα παλαιό Κυριάκο Πεδιώτη.

Υπάρχει ακόμη μια αλλαγή στο επώνυμο Φχιορόντζης που έγινε Φιορέντζης.

Δεν υπάρχει τέλος σήμερα το επώνυμο Αβυσανάκης στην περιοχή της Φουρνής και το Μαγκώνης συνηθισμένο στη Νεάπολη Μεραμπέλλου.

NIK. ΖΕΡΒΟΓΙΑΝΝΗΣ   

επιστροφή στα περιεχόμενα της Φουρνής 
Home