Οι σπάστρουσες.
Της Πόπης Παπαστεφανάκη, καθηγήτριας Αγγλικών.
Καθόμαστε για καφέ ένα πρωί Κυριακής μετά από κάποιο μνημόσυνο. Τυχαία πάνω στην κουβέντα ανέφερα ότι έψαχνα να δώσω για σπάσιμο δύο τσουβαλάκια αμύγδαλα που είχε αφήσει η μακαρίτισσα η πεθερά μου. Εντελώς αυθόρμητα και καλοσυνάτα η Ολυμπία είπε.
-Εμείς θάρθομε να τα σπάσομε.
Στις όποιες αντιρρήσεις μου η απάντηση ήταν μία και σταθερή .
-Μα εμάς μας αρέσει!
Και έτσι…έξω από το καφενείο του Κωστή του Κουνάλη… αποφασίστηκε να σπάσομε τα αμύγδαλα κάποια μέρα μετά το Πάσχα..
Η κάποια μέρα κατέληξε να είναι 3 γεμάτα απογεύματα…Και τι απογεύματα!.. Τι κέφι!.. Τι κουβέντες!.. Τι πειράγματα!.. Τι ιστορίες ακούστηκαν!.. Εκεί,πάνω στο ταρατσάκι, αναβίωσε ένα από τα ωραιότερα Φουρνιώτικα έθιμα.
Οι σπάστρουσες, πιστές στο ραντεβού τους, ήρθαν κρατώντας τα χρειαζούμενα.
…Το μακρόστενο, στρογγυλό, σιδερένιο σπαστήρι.
…Τη σκληρή ξύλινη βάση όπου εκεί σπούσανε τα αμύγδαλα και θύμιζε μικρό κορμό δέντρου.
…Όσες δεν είχαν βάση κρατούσαν μια καθαρή πλακουτσωτή πέτρα.
Το τσουβάλι με τα αμύγδαλα τοποθετήθηκε στη μέση όρθιο και οι σπάστρουσες το κύκλωσαν με τις καρέκλες τους σε τέτοια απόσταση, που έφταναν τα αμύγδαλα με μια απλή κίνηση του χεριού, χωρίς να σκύβουν ή να σηκώνονται.
Ήταν εκεί ... η Δανάη Φουντουλάκη, η Αγγελική Γιαπιτζάκη, η Μαγδαληνή Μπουραντά, η Ολυμπία Μπέμπελη, η Ελένη Μπαρμπούνη, η Στανθία Φαλκώνη, η Μαρίκα Χηράκη του Μιχάλη, η Μαρία Μαργιολάκη-Προκοπάκη.
Έβαλαν τις ποδιές τους , βολεύτηκαν στις καρέκλες τους, βόλεψαν τα σύνεργα στα γόνατά τους και ξεκίνησαν το σπάσιμο. Στη φιλότιμη προσπάθειά μου να σπάσω μερικά αμύγδαλα και γω.., όπως έβλεπα να κάνουν οι έμπειρες προαναφερθείσες…,η Ολυμπία αποφάνθηκε με χαμόγελο και καυστικό χιούμορ που δεν πλήγωνε.
-Ωραίο αλεύρι τα κάνεις!
.. Έτσι αποφάσισα να ασχοληθώ με το ξεκαθάρισμα της ψίχας, συνεπικουρούμενη από τη Μαρία τη Μαργιολάκη-Προκοπάκη, για να τις προλαβαίνομε.
Η τέχνη στο σπάσιμο είναι να βγαίνει η ψίχα ολόκληρη, καθαρή, όχι θρυμματισμένη, γιατί παλιότερα, που οι παραγωγοί την πουλούσαν σε ζαχαροπλαστεία και φούρνους, πετύχαιναν καλή τιμή, αν η ψίχα ήταν ολάκερη και δεν πίκριζε ( σημάδι παλαιότητας και δεύτερης ποιότητας).
Η ψίχα μαζεύτηκε σε κουβάδες, αργότερα ξεκαθαρίστηκε άλλη μια φορά και τα τσόφλια, που έγιναν λόφος στο πάτωμα, τοποθετήθηκαν σε μεγάλες πλαστικές σακούλες, για να χρησιμοποιηθούν το χειμώνα σαν προσάναμμα στο τζακάκι.
Οι σπάστρουσες κεφάτες, μεθοδικές, ήρεμες, αποτελεσματικές , με ανεξάντλητο χιούμορ, συνέχισαν για ώρες να δίνουν μαθήματα κοινωνικότητας και παραστατικότητας.
…Κι έτσι σπάσαμε όλα τα αμύγδαλα.
… Για ένα πράγμα λυπάμαι … Που δεν ήμουν προετοιμασμένη να καταγράψω και να ηχογραφήσω όλα όσα ακούστηκαν εκείνα τα απογεύματα.
Σαν ελάχιστο δείγμα παραδοχής και τιμής παραθέτω τρεις ιστορίες, μία από τη
γλαφυρότατη Ολυμπία και δύο από την ακούραστη Στανθία.
Αποφασίστηκε να δώσομε παράσταση τη “Σμαράγδα”, έργο του Διαλυνομιχάλη, στις 15 Αυγούστου 1957-58
Πρωταγωνίστρια η Μαρία Γωνιωτάκη (Μπαντάλη)
Γιάννης, ο αρραβωνιαστικός της Σμαράγδας, ήταν ο Μανώλης Τυράκης του Παπά.
Τον αδελφό της Σμαράγδας ,τον Κώστα , τον έπαιζε ο Γιώργος ο Πρατσινάκης.
Τούρκοι ήταν οι Γιάννης Λουκάκης και Μιχάλης Λυράκης. Εγώ (Ολυμπία) έπαιζα τη θεία της Σμαράγδας.
Οι προετοιμασίες κράτησαν όλο το καλοκαίρι. Υπεύθυνη για τις πρόβες και για να διδάξει κίνηση ήταν η Τούλα Βαρδάκη. Η παράσταση δόθηκε στον περίβολο του σχολείου και κράτησε δύο ώρες, 7.30-9.30… Ηταν το κάτι άλλο!! Κόσμος..από όλα τα γύρω χωριά..!!
Η επιτυχία άνευ προηγουμένου!! Τα κουστούμια παλιές κρητικές ενδυμασίες με κεντίδια και δαντέλες. Οι άνδρες μας φορούσαν βράκες και οι Τούρκοι στρατιωτικές στολές, κόκκινα φέσια με φούντες και με το μισοφέγγαρο.
Το τι έγινε δεν περιγράφεται!!! Χειροκροτήματα!!! Μπράβο!!! Γυναίκες και παιδιά έκλαιγαν… και στο τέλος.. καταλήξαμε σε χορό μέχρι πρωίας!
Γύρω στα 1937, πρώτη χρονιά που είχαν χωριστεί τα 2 σχολεία της Κεραπολίτισσας και του Καστελλιού. Δασκάλα τότε η Νίκη Γωνιωτάκη-Φανουργιάκη…έβαζε τα παιδιά στη σειρά κάθε πρωί και τους έκανε επιθεώρηση καθαριότητας. Ένα- ένα περνούσε μπροστά της και έδειχνε τα χέρια και τα πόδια του, μιά και τα παιδιά τότε ήταν ξυπόλητα.
Όταν ήρθε η σειρά του Μιχάλη του Νικητάκη (αδελφού της Στανθίας), η δασκάλα άστραψε και βρόντηξε.
-Μιχάλη .. !!! Είναι βρώμικα τα πόδια σου.. Ήντα΄χεις να πεις;
Και ο Μιχάλης…προσβεβλημένος αλλά ετοιμόλογος..
-Για βγάλε τα παπούτσια σου να δω τα δικά σου!
Πολύ αργότερα..κάποιο μεσημέρι, τρώγοντας ο δάσκαλος ο Φαλκώνης ένα φαγητό της γυναίκας του Στανθίας, που ήταν να γλείφεις τα χέρια σου από τη νοστιμάδα , είπε..
-Εδά σου βάζω άριστα!!
Η Στανθία, που το΄χε παράπονο από παλιά, απάντησε.
-Ναι, μα στο απολυτήριο μουύβαλες 6…
- Κι αυτό .. χατηρικώς σου τόβαλα..!
Ανταπάντησε ο δάσκαλος ακλόνητος και σίγουρος για τις πράξεις του.
Π.Παπαστεφανάκη
Στην πάνω φωτογραφία φαίνονται¨ από αριστερά προς τα δεξιά :
Μαγδαλινή Μπουρντά - Στανθία Φαλκώνη - Αγγελική Γιαπιτζάκη - Ολυμπία Μπέμπελη - Δανάη Φουντουλάκη