Αν θέλετε, μπορείτε ενώ διαβάζετε την ιστορία της Φουρνής, να ακούτε κλασική μουσική και συγκεκριμένα να ακούτε τις τέσσερις εποχές του Vivaldi ανοίγοντας το παραπάνω
video.
Τα τρία χωριά που αποτελούν τη Φουρνή.
" Με τρεις χάντρες στο γιορντάνι τ' ουρανού..." ονομάζει στο σχετικό ποίημά της η Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη τα τρία ομώνημα
χωριά που αποτελούν τη Φουρνή.
Το πρώτο είναι το καστέλλι, στο βάθος αριστερά φαίνεται το κάτω χωριό της Φουρνής και δίπλα του δεξιά είναι το πάνω χωριό της φουρνής.
Η φωτογραφία είναι από το ύψωμα του Αγίου Αντωνίου.
Φουρνή
Η Φουρνή, όπως φαίνεται και στο χάρτη, βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της επαρχίας Μιραμπέλλου του νομού Λασιθίου Κρήτης σε υψόμετρο 320 μέτρων και την αποτελούν τα τρία γνωστά ομώνυμα χωριά: Κάτω χωριό, Επάνω χωριό και Καστέλλι. Παλαιότερα η περιοχή της Φουρνής ήταν Δήμος και περιελάμβανε τα χωριά Καρύδι, Σκινιά, Σέλλες, Κάτω και Επάνω Λούμα, Βρουχά, Πλάκα και τους συνοικισμούς Βάρτο, Παραμαλή, Μωρονικήτα, Δίλακκο, Χονδροβολάκκους, καθώς και τα χωριά της Ελούντας, Σκίσμα, Κάτω και Επάνω Χωριό, Μαυρικιανό, Κάτω και Επάνω Πεινές.
Ο χώρος αυτός υπήρξε η πρωτεύουσα της επαρχίας Καστελλανίας επί Ενετοκρατίας, της Καστελλανίας της Φουρνίας (Παρτινέντζια του καστελλίου Μεραμπέλλου) .
Στους ενετικούς καταλόγους των κρητικών χωριών, αναφέρεται με το όνομα FURNI ABRAMOCHORI, FURNI APANO, FURNI CASTELLO, FURNI APANO ABRAMOCHORI, FURNI CATO ABRAMOCHORI. Το όνομά της αυτό το συνέδεσε με τη παρουσία πολυμελούς οικογενείας των Αμπράμηδων (ΑBRAMO) που κατοικούσε στο Κάτω Χωριό.
Το έδαφος της περιοχής είναι ορεινό και πετρώδες με λίγες πεδινές εκτάσεις και το κλίμα της είναι εύκρατο και υγιεινό ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες.
Απέχει 60 περίπου χιλιόμετρα από το Ηράκλειο από τα οποία τα πρώτα 55 χιλιόμετρα είναι “εθνική οδός” μέχρι τη Νεάπολη, και τα υπόλοιπα 5 χιλιόμετρα είναι επαρχιακή οδός σε πολύ καλή κατάσταση. Συνδέεται συγκοινωνιακά με τον Άγιο Νικόλαο, την Ελούντα και με τα άλλα χωριά της μείζονος περιοχής που αναφέραμε παραπάνω.
Για την ετυμολογία της λέξης “ Φουρνή ” έχουν γραφεί διάφορες εκδοχές από ιστοριοδίφες κατά καιρούς. Ο Κρητολόγος Στέφανος Ξανθουδίδης υποστηρίζει ότι η λέξη Φουρνή προέρχεται από το ενετικό Fornitor, και έχει τη σημασία του προμηθευτή. Την περίοδο της ενετοκρατίας η περιοχή ήταν πολύ παραγωγική σε γεωργικά προϊόντα, προμηθεύοντας μεγάλες ποσότητες και σ’ αυτήν ακόμη τη Βενετία. Από έγγραφο της Μονής Αρετίου σταχυολογούμε τα παρακάτω και πιστεύομε πως λύνεται έτσι το πρόβλημα σχετικά με το όνομα. …λέγομεν πως δεν είχεν εξάν να κοντζετέρη το λεγόμενον χωράφιον διά τον πόντον της συνηβάσεώς μας όπου λέγει να μεστε ημείς Φουρνιδόροι του τόπου μας, της Φουρνής, ως φαίνεται από τα πρικοχάρτια μας…
Λέγεται ακόμη πως η ονομασία δόθηκε από τη μορφολογία του τόπου ο οποίος μοιάζει με τεράστιο φούρνο, κλειστός όπως είναι από τα γύρω βουνά, με νοητό θόλο του ουρανού από πάνω και με μοναδικό άνοιγμα, από τη δυτική πλευρά. Επικρατέστερη φαίνεται η πρώτη εκδοχή
Στα αρχαία χρόνια η περιοχή έχει σημαντικό μερίδιο, παρ’ όλο που δεν έχει γίνει πολύ γνωστό…
Στον κάμπο του χωριού στη θέση “ κωνσταντάκι ” , κοντά στο Καστέλλι, κατά την ανόρυξη ομβριοδεξαμενής (1959-60) βρεθήκανε εκατοντάδες αρχαία αντικείμενα τα οποία ο αρχαιολόγος Νικόλαος Πλάτων τα τοποθετεί στην προϊστορική εποχή (2000 π.Χ). Τα ευρήματα αφορούσαν εκατοντάδες πήλινα αγγεία που ήταν προσδεμένα με σχοινιά από χόρτο της περιοχής, κέρατα ζώων, υπολείμματα καύσης κ.ά και μεταφερθήκανε στο μουσείο του Ηρακλείου.
Στο χώρο αυτό οι διάφοροι κατάλογοι με τα ονόματα κρητικών πόλεων τοποθετούν την αρχαία πόλη “ Καραγκίνα ” ή Καραγίτνα.
Η πόλη αυτή επέζησε και σε νεώτερες εποχές αφού είχε Ακρόπολη την ελληνιστική Δρήρο.
Η περιοχή του τέως Δήμου Φουρνής έχει προικισθεί με τόσα Βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία όσο καμιά ίσως άλλη περιοχή του κρητικού χώρου, που κατά καλή τύχη έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα προκαλώντας το θαυμασμό του επισκέπτη και του κάθε ερευνητή. Ο κυριολεκτικά κατάσπαρτος από βυζαντινά κτίσματα Φουρνιώτικος τόπος έχει γίνει ένας συμβολικός πια χώρος που συνάπτει μυστικά μέσα στους αιώνες τώρα Θεό και άνθρωπο. Όλα εδώ βρίσκονται σε μια μυστηριακή συμφωνία και όλα έχουν κτιστεί στα μέτρα και στο μπόι του ανθρώπου. Έτσι το μέτρο άνθρωπος στην ορθόδοξη του τόπου αρχιτεκτονική γίνεται κανόνας που θεμελιώνεται φυσικά στην έννοια του εξυψωμένου νέου ανθρώπου, που δεν μπορεί να απαρνηθεί το φυσικό άνθρωπο αυτόν που σωστά έχει χαρακτηρισθεί ως “ μεταπτωτικός ”, αλλά τον εμφανίζει εξευγενισμένο.
Όλος ο χώρος είναι στα μέτρα του και τα μέλη του στη φυσική κλίμακα. Αυτό φαίνεται να το γνώριζαν οι μαστόροι που οικοδόμησαν τους ιερούς ναούς της Φουρνής και τα πολλά μοναστήρια της, όταν για μερόνυκτα σμίλευαν την πέτρα για να της δώσουν το κατάλληλο σχήμα καθώς και τη θέση της στο όλο οικοδόμημα επιζητώντας έτσι την εξαΰλωση του Φουρνιώτικου χώρου.
Η σταθερή παραμονή των Φουρνιωτών στα πιστεύω τους συνετέλεσε ώστε να εξελληνιστούν και αφομοιωθούν αρκετοί από τους ενετούς Φεουδάρχες όπως π.χ η οικογένεια των Μπαρμπαρήγων κ.ά.
Η σύγχρονη Φουρνή παραμένει ένα πολύ ενδιαφέρον μέρος. Βέβαια ο πληθυσμός της έχει μειωθεί κατά πολύ επειδή οι νέοι αναγκάζονται να φύγουν από το χωριό προκειμένου να ασκήσουν τα επαγγέλματά τους, που είναι κατά κύριο λόγο επιστημονικά, στα μεγάλα αστικά κέντρα. Τους καλοκαιρινούς όμως μήνες η Φουρνή ξαναζεί τις παλιές καλές μέρες της. Όλοι σχεδόν έρχονται στο χωριό για να “ γεμίσουν τις μπαταρίες τους” .
Το χωριό αυτό έχει μεγάλη παράδοση στα γράμματα. Υπήρξαν και υπάρχουν σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων που διέπρεψαν σε πολλούς τομείς του πνεύματος και της επιστήμης. Μητροπολίτες, Δάσκαλοι, καθηγητές, φιλόλογοι, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, δικηγόροι, γιατροί, μηχανικοί, οικονομολόγοι, γεωπόνοι, βιολόγοι, γεωλόγοι, φαρμακοποιοί, μαθηματικοί, φυσικοί, χημικοί, ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί, ανώτατοι στρατιωτικοί, πλοίαρχοι του πολεμικού και εμπορικού ναυτικού, κυβερνήτες αεροσκαφών της πολεμικής και πολιτικής αεροπορίας, λογοτέχνες, …
Ναι, δεν υπάρχει τομέας της επιστήμης που να μην διακονείται και από κάποιον Φουρνιώτη. Μιλάμε για μια παράδοση στα γράμματα που υπάρχει στη Φουρνή από τα παλιά χρόνια, από τα χρόνια εκείνα που σε πολλά άλλα χωριά της Κρήτης για να εύρισκες κάποιον που να ήξερε να διαβάσει έστω και μια επιστολή έπρεπε να “τον ψάχνεις με το κερί”.
Όπως και νά ’χουν τα πράγματα ο χώρος αυτός της Φουρνής είναι τυλιγμένος μέσα στο γνόφο της μακραίωνης ιστορίας του. Για τους πολλούς που δεν γνωρίζουν την ιστορία της καιρός είναι να ανοίξουμε, εμείς οι Φουρνιώτες, τις πόρτες της σιωπής και να δει κανείς όλα τα γεγονότα που την σημάδεψαν αιώνες τώρα.
Ευχαριστώ τον Πρωτοπρεσβύτερο συγχωριανό μας και ερευνητή της ιστορίας του χωριού μας Μιχάλη Εμμ. Πατεράκη που, χωρίς την πολύτιμη βοήθειά του δεν θα είχε γραφεί το άρθρο αυτό.
Βασίλης Μιχ. Χατζηγιάννης
Παρακάτω βλέπομε μια άποψη της φουρνής από δορυφόρο και αμέσως μετά ένα σχεδιάγραμμα της φουρνής.
Στο παραπάνω σχεδιάγραμμα βλέπομε την πολεοδομία του κάτω και επάνω χωριού της φουρνής με το σχετικό υπόμνημα.
το σχεδιάγραμμα αυτό το έκανα εγώ, Βασίλης Χατζηγιάννης, το 2003 δουλεύοντας επί δύο μήνες με μόνα όργανα μια πυξίδα και ένα μέτρο.
Έχει δημοσιευθεί στο με αριθμό 44 φύλλο της εφημερίδας " Φουρνιώτικα νέα " του συλλόγου το έτος 2003.
Την εποχή που προσπαθούσα να κάνω το σχεδιάγραμμα αυτό δεν είχαμε ακόμη τις υπηρεσίες της Google earth που αν υπήρχαν ένα παρόμοιο σχεδιάγραμμα θα ήταν υπόθεση δύο ωρών για την εκπόνησή του.
Συγκρίνοντας το σχεδιάγραμμα αυτό με την παραπάνω φωτογραφία της Φουρνής από δορυφόρο είμαι απόλυτα ικανοποιημένος για την προσέγγιση του σχεδιαγράμματός μου με την πραγματικότητα.
Για να μπορέσομε να συγκρίνομε εύκολα το σχεδιάγραμμα με την αεροφωτογραφία, στην πρώτη απεικόνισή του το έχω περιστρέψει κατά 90 μοίρες προς τα
δεξιά παραλληλίζοντάς το περίπου με την αεροφωτογραφία.
΄Ενα ποίημα :
Το χωριό μου
Στον κάμπο και στων λόφων τα ριζά,
τρία λευκά κοπάδια,
γύρω από μιαν αρχόντισσα εκκλησιά.
Στα πόδια τους λιβάδια,
κατάφυτα απ' του Βάκχου τη χαρά.
Κορφούλες χαμηλές, αναγερτές,
τη Βαγγελίστρα, το Σταυρό κορώνα
κι ολούθε ελιές, και δάση αμυγδαλιές,
που κάνουν άνοιξη τα μέσα του χειμώνα.
Όλα απαλά, κι απλά και βιβλικά
μια Εδέμ, να ξαποστάσεις.
Σ' άδολα μάτια, σ' άδολη καρδιά,
να πιεις την ομορφιά, την ανθρωπιά,
την καλοσύνη να χορτάσεις.
Τρεις χάντρες στο γιορντάνι τ' ουρανού,
τρία χωριά, μια χάρη, ένα καμάρι.
Μα την καρδιά μου εγώ, του μεσιανού
θα κάμω ένα σινιάλο να την πάρει,
στη ζέστα του σπιτιού του πατρικού.
Σαν όλα εκεί, θάναι απαλό το δειλινό,
κι ανάερο το σκοτάδι,
στην κλίνη μου θα γύρει τρυφερό,
να με κοιμίσει κάποιο βράδυ,
μ' ένα σκοπό παλιό, λικνιστικό.
Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη
-----------------------------------------------------
Η Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη, που έργο της είναι το παραπάνω αριστούργημα, γεννήθηκε στη Φουρνή το 1898 και το πατρικό της σπίτι είναι απέναντι ακριβώς από την κύρια είσοδο της εκκλησίας του Μιχ. Αρχαγγέλου.
Υπήρξε λογοτέχνης διεθνούς κύρους και εμβέλειας.
Λεπτομερή στοιχεία για τη ζωή της και το έργο της μπορεί να βρεί ο κάθε ενδιαφερόμενος στο με αριθμό 30 φύλλο ( Δεκέμβριος 1997) της εφημερίδας του πολιτιστικού συλλόγου της Φουρνής " Φουρνιώτικα Νέα ".